สรรพคุณเด็ด! กระชาย สมุนไพร ที่ถูกยกให้เป็นโสมเมืองไทย

หากจะพูดถึงโสมเมืองไทย ไม่มีใครไม่นึกถึง กระชาย สรรพคุณ เริ่ด จนถูกยกให้เป็นราชาสมุนไพร เพราะกระชายสามารถช่วยได้ตั้งแต่อาการท้องร่วง ท้องเสีย ขับปัสสาวะ ไปจนถึงบำรุงกำลัง เป็นยาอายุวัฒนะ ลองมาดูสรรพคุณของกระชายด้านอื่นกันบ้างดีกว่า

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : กระชายเป็นพืชล้มลุก มีเหง้าหรือล้าต้นอยู่ใต้ดิน ซึ่งมีลักษณะเรียวยาว อวบน้ำ ตรงกลางเหง้าจะพองคล้าย กระสวย ออกเกาะกลุ่มกันเป็นกระจุกมีสีน้ำตาลหรือน้ำตาลแกมส้ม กระชายมีอยู่สามชนิด คือ กระชายเหลือง กระชายด้า และกระชายแดง แต่คนนิยมใช้กระชายเหลืองมากกว่าชนิดอื่น ใบกระชายเป็นใบเดี่ยวออกสลับกัน สีค่อนข้างแดง ใบมีขนาดยาวรีรูปไข่ ปลายใบแหลมมีขนาดใหญ่ สีเขียวอ่อน โคนใบเป็นกาบหุ้มซ้อนกัน ออกดอก เป็นช่อที่ยอด ดอกมีสีขาวหรือขาวปนชมพู ผลของกระชายเป็นผงแห้งนิยมปลูกเป็นพืชสวนครัว ถิ่นก้าเนิดประเทศอินเดีย มาเลเซีย

สาระสำคัญที่พบ : รากและเหง้าของกระชายมีน้ำมันหอมระเหย ซึ่งประกอบไปด้วยสาร ไพนิน (pinene) แคมฟิน (Camphene) เมอร์ซีน(Myrcene)ไลมนีน (Limonene) บอร์นีออล (Borneol) และการบูร (Camphor) เป็นต้น

กระชายมีรสเผ็ดร้อน มีฤทธิ์ยับยังการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรียในลำไส้ ช่วยขับลม แก้ท้องอึด ท้องเฟ้อ มวนท้อง ขับปัสสาวะ แก้กลากเกลื้อน ช่วยให้กระเพาะและลำไส้เคลื่อนไหวได้ดี ช่วยเจริญอาหาร แก้โรคในช่องปาก ปากเปื่อย ปากแห้ง ช่วยขับระดูขาว แก้ใจสั่น บำรุงกำลัง เป็นยาอายุวัฒนะ เรียกได้ว่าสรรพคุณคล้ายโสมเลยทีเดียว

วิธีใช้เพื่อเป็นยา / ประโยชน์อื่น

1. แก้บิด ท้องร่วง ท้องเสีย น้ำรากกระชายย่างไฟให้สุก ตำให้ละเอียดผสมน้ำปูนใสในอัตราส่วน กระชายแก่ 4 หัวต่อน้ำปูนใส 5 ช้อนแกง คนให้เข้ากันดีแล้วคันเอาแต่น้ำดื่มครั้งละ 3 – 5 ช้อนแกง ทุกครั้งที่ถ่าย เมื่ออาการดีขึ้นให้กินวันละ 3 ครั้ง เช้า กลางวัน เย็น เมื่อหายแล้วกินต่ออีก 1 – 2 วัน วันละ 2 ครั้ง เช้า – เย็น

2. รักษาโรคริดสีดวงทวาร ต้มกระชายพร้อมมะขามเปียก เติมเกลือแกงเล็กน้อย รับประทานก่อนนอนทุกวัน

3. ช่วยบำรุงกำลัง เป็นยาอายุวัฒนะ ตำรากกระชาย 1 กำมือให้ละเอียด คันเอาแต่น้ำ ผสมกับน้ำผึ้งในอัตราส่วนที่เท่ากัน รับประทานก่อนอาหารเย็น 1 ชั่วโมง ครั้งละประมาณ 1 ถ้วยชา

4. ช่วยบำรุงหัวใจ กระตุ้นให้หัวใจเต้นสสม่ำเสมอ น้ำรากกระชายแก่ ปอกเปลือกหั่นเป็นชิ้นเล็ก ตากแดดให้แห้งบดให้เป็นผงเก็บไว้ละลายกับน้ำร้อนดื่มแก้อาการเป็นลม

5. ไล่แมลง ใช้รากกระชาย ตะไคร้หอม หอมแดง ข่า ใบสะเดาแก่ ตำผสมกัน ผสมน้ำฉีดในบริเวณที่มีแมลงรบกวน

ส่วนที่ใช้ประกอบอาหาร : เหง้า และราก

วิธีใช้ในการประกอบอาหาร

รากกระชายเป็นส่วนผสมของเครื่องแกง ขนมจีนน้ำยา และเป็นส่วนประกอบของขนมอีกหลายชนิด เพื่อดับกลิ่นคาวเนื้อ และปลา เช่น ผัดเผ็ดปลาดุก แกงเผ็ดเนื้อ แกงป่า หลนปลาร้า เป็นต้น

ที่มา : ศูนย์ประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ศูนย์ประเมินผล สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร / thaicrudedrug